kumpulan geguritan

Mangsa Ganjil

Siji, telu, lima, pitu, … … … sangangpuluh sanga,

tung entungane angka,

ning ora angger ngetung tumtrabe wong jawa.

Mestine wis nganggo petung sing premana,

tumrabe nyedhekahi marang sing wis ora ana ing alam donya,

ing malem-malem ganjil,

ganjile tumrab tung etungane angka,

nanging kabeh wis kapetung sing ngemu makna.

Beda makna tumrab ganjile sing ora genep,

kang bisa karan kurang jangkep,

ngrusak tatanan sing wis trep.

beda makna tumrabe sing lagi mangsa,

kang bisa karan mangan, nyaplok, nggaglag kanti meksa,

ra prelu mikir sapa sing dimangsa.

Mangsa ganjile sing wicaksana,

duwe etung lan petung,

tinggalane leluhur kang pinunggul,

mangsa wayah laku pasa lan tapa,

kanggo sangu urip, pungkure urip saka donya.

Semarang, 20 September 2012

Mangsa Pacoban

Iki jaman, jamane tambah saya ora karuwan,

critane simbah, rikala jamane, ya ora karuwan,

ngendikane simbah, urip kuwi pancen kebak pacoban.

                “nggih leres mbah, saniki kathah tiyang ingkang pacebukan,

                   kathah ingkang kapusan, klendran,

    lali sakabehe kwajiban.”

Iki jaman, jamane tambah saya ora karuwan,

padha nglali tatanan, ninggalke paugeran,

tibane padha regejegan.

                (golek bebener, nyalahke liyan,

                  sing kliru digugu, sing bener kateter,

                   tatanan lan paugeran mung kanggo tenger lan dolanan).

Iki jaman, jamane tambah saya ora karuwan,

Simbah isih ngeyel, iki jamane pacoban,

kudu diadepi kanti teteging ati,

kudu dilakoni kanti laku sing premadi.

                (pancen bener simbah, Permadi ya Janaka,

                  suka laku pasa lan tapa,

                   entuk-entukane mboyong putri lan wanita).

“Pancen bocah saiki, angel dituturi … … … “

Semarang, 20 September 2012

Mangsa Tandur

Ketiga ngingking, kabeh garing,

wit-witan, sato kewan, gering,

barat ora kemlebat, banyu ra gemuyu,

nelesi jagad sing kuyu-kuyu.

Oalah cabang bayi,

semut ireng anak-anak sapi,

kabeh dikukupi kanggo kepentingane dhewe,

mata peteng ra mikir sing keri,

ninggali nggo tembe mburine.

“Cempe-cempe undangke barat gedhe,

                  tak opahi duduh tape,

                  udan banyu tibakke rene.”

Lemah teles, gusti sing mbales,

iki piwales, marang sing nggrantes,

miliha wiji sing mentes,

tandurana, rumatana sing prayoga,

bakal thukul tanduran, wit lan woh sing ngrembaka.

Mangsa tandur sing ati-ati,

Milih wiji kanti setiti,

Akeh wiji katon nyengsemke ati,

Salah milih bisa nyilakani.

Semarang, 20 September 2012

Lintang Panjer Esuk

Ing pereng wetan rada ngalor,

sumunar cahya kang wis tak kira,

kuwi lintang panjer esuk,

nanging aku isih ora precaya,

bener lintang apa cahya jinis liya?

Mripat tak bukak amba-amba,

mbok menawa ndaru sing arep tiba,

salah mangsa,

jebul ora,

pancen lintang panjer esuk sing rada beda.

Tak pandeng, tak penthelengi,

mripat iki kaya leleh,

lintange ora obah, ora geseh,

cahyane ambyor nrabas petenge wengi.

Lintang panjer esuk,

gawe obah wadhagku, gawe geseh pikirku,

Gusti maringi tandha,

Pikiran iki othak-athik makna,

Tetep buntet, mbulet udhet.

Tak bukak betaljemur adamakna,

setu paing, gunggunge paling tuwa,

pikiran tambah ngambrawara,

jagad saya tuwa …

jaman saya tuwa …

nagara saya tuwa …

prekara tambah tuwa …

knapa pikir iki ora tambah tuwa.

Lintang panjer esuk,

sing metu ngarepi esuk,

Gusti maringi tandha?

kuwi mung pikir sing kegedhen rumangsa.

Semarang, 20 September 2012

Mbulane Nanggal Kapisan

Katon nylirit, merit,

alise wanita pawicaran,

kembang lambene kembang padesan,

dadi rerasan kaum priya,

Alise nanggal kapisan,

Ngibaratke mbulan sing lagi nanggal,

Kapisan.

Mbulan nanggal kapisan,

katon nylirit, merit,

wayah surup, lekase srengenge angslup,

ing pereng kulon,

kasaput mega candhikala.

Kala digatekna,

kanggone pamuka agama,

bisa-a dinggo tandha,

nanggal kapisan tibane wulan apa.

(asringe ora digatekna, saliyane wulan riyaya).

Asringe para pamuka agama,

regejegan beda swara,

apa pancen kudu ngana,

agama kanggo srana,

regejegan golek kawula.

“assalamu’alaikum mbulan,

  tuwa mbulan, nom tanggal, nom-nom aku.”

Semarang, 20 September 2012

Srengenge Ngglewang Mangulon

srengengene wis ngglewang mangulon

lumakune wis separo dina

nglereni samubarang sauntara

nyisihke wektu manembah kang kuwasa

srengengene wis ngglewang mangulon

pas sandhuwure mustaka

ubun-ubun iki krasa mlethek-mletheka

wayah ketiga srengenge kaya ra duwe duga

srengengene wis ngglewang mangulon

kadang tani ngeyub nang gubugan

kipasan caping, nyawang tanduran

pikire nglambrang ra ana tujuwan

kelingan utang,

nyaure ngenteni panenan

semarang, 21 Sept. 2012

Puspa Tajem

Wengi iki,

pancen wis tak niati,

niat ingsun ngadhep mring Gusti.

Wengi iki,

ora kaya wengi-wengi sadurunge,

tak lon-loni turu sore,

betheke tangi bisa tengah wengi.

Wengi iki,

Piranti sesuci cumepak pepak,

Jedhing kebak Kembang setaman.

Wengi iki,

mbuh apa sing tak goleki,

karep ati pingin sesuci,

manekung, manembah, ngadhep Gusti,

ing lingsir, tengah wengi.

apa aku kangen mring Gusti …

apa Gusti kangen marang aku …

aku rung ngerteni,

mengko esuk tak critani.

21 Sept. 2012

Brokohan

brokohan ya krayahan

rebutan pangan lekas babaran

adat paugeran wis kalis jaman

isih uga dilakoni

nuhoni apa merga wedi

kuwalat, kuwatir kesrakat

brokohan jaman saiki

ra perlu ngenteni babaran

ngrayah rupiyah lemari pamrintah

matek-a aji kodhok mlongok

cecak baya nek perlu disogok

ben wae bengak-bengok

asline lholhak-lholhok

21 Sept. 2012

JAMURAN

yo pra kanca dolanan nang njaba

padhang mbulan, padhange kaya rina

… … … … … …

padhang mbulan wengi kuwi

bocah-bocah padha ngumpul nang pkarangan

srawung kanca sapantaran

ublek umyek nyang-nyangan dolanan

: dolanan betengan

: cublak-cublak suweng wae

: piye yen gobak sodor

pungkase rembug, Jamuran kang kalogan

jamuran, ya gegethok,

jamur apa ya gegegthok,

… … … … …

gurit iki mung pangeling kandha

dolanan kuwi saderma ngleluri

kagiles mangsa

njamure dolanan jaman saiki

sarwa kiriman saka manca

jamuran, betengan, engklek, ri-uri

apa kudu ngenteni

mbulan padhang nang pkarangan

mbulane wis kalah padhang

pkarangane wis ora jembar

jamur gajih mbejijih saara-ara

sira njaluk jamur apa … … …

21 Sept. 2012

SATEMENE

(Kedhok lan Busana)

Asu sak anake… kirik

Babi, celeng, sak anake… genjik

Bajing,

Kethek, Munyuk,

Wedhus!

Jek ra patia sara…

Jaran, Jangkrik, Kadal, Tekek, Bulus,

Apa isih ana sing rung sinebut?

…   …   …   …   …   …

satemene kowe, Su!

lan sakancamu

seneng apa sara,

yen asring sinebut dening menungsa?

yen aku, Su!

kena karan wakile menungsa

kok ora lila yen kowe, Su… lan sakancamu

tan kena sinebut, kanti blakasuta

satemene kowe, Su… lan sakancamu

sara apa malah rumangsa

mulya…

nanging akeh menungsa sing

kedhokan lan busana jawa

isih durung bisa narima.

banjur aku lan kowe, Su… uga sakancamu

kudu nyebut apa?

waung, segawon…

apa ya ra padha makna?

yakuwi mau, kedhok lan busana.

Su! Kok meneng wae, to?

malah melet-melet lan plolak-plolok, thok!

Bumi Sekaran, 20/2-2013.